Eigenwijze Russen

Peredvizhniki, russisch realisme rond Repin    
​Drents museum Assen 25 december 2016 -2 april 2017

Het Drents museum is er weer in geslaagd een fantastische expositie te herbergen. Blockbusterexpo's als die van Rembrandt en  Alma Tadema worden eigenlijk te druk bezocht. Zelfs een tijdslot is  niet afdoende voor een rustige bezichtiging.
Deze expositie van eigenwijze Russen is dan ook een verademing. Hoewel er over het hoe en waarom van deze groep schilders  genoeg is te vinden kan ik er niet omheen om er hieronder toch wat over te vertellen.
​

Het beroemdste Russische schilderij uit de negentiende eeuw, de Wolgaslepers van Repin, is bij binnenkomst prominent in de tentoonstelling geplaatst. Het is een prachtig indringend schilderij met karaktervolle figuren, symbolisch voor het grote verschil tussen armoede en rijkdom en een eerbetoon aan de gewone hardwerkende rus.
​

---

David Jackson, hoogleraar kunstgeschiedenis aan de universiteit van Leeds, over het schilderij Wolgaslepers van Ilya Repin :

De Wolgaslepers Ilja Repin, 1870-1873 olieverf op doek 131,5 x 280 cm collectie Staats Russisch Museum, St. Petersburg

Viktor Vasnetsov (1848-1926), Ridder op driesprong, 1882 , olieverf op doek, 167 x 299 cm, collectie Staats Russisch Museum, St. Petersburg

Boeiend zijn ook de schilderijen waarvan de onderwerpen gebaseerd zijn  op volksverhalen en sprookjes. Hoewel die al honderden jaren bestonden, werden ze pas in de negentiende eeuw een volwaardig thema in de schilderkunst. Die volksverhalen blijken door hun beeldende kracht een geweldige inspiratiebron voor de Peredvizhniki.

---

Sagen en sprookjes werden als een middel gebruikt om de nieuwe idealen te benadrukken die zich toen ontwikkelden in de Russische 19de eeuwse maatschappij.
​De grote veranderingen die zich manifesteerden  in het denken over kunst, cultuur, wetenschap en maatschappelijke processen, leidden tot een eigen stijl in de Russische schilderkunst met de poëzie van het Russische landschap als onderwerp.  Kunst kreeg een emotionele lading. 

​De smaak en onderscheiding van hoge en lage kunst viel echter onder een streng regime van de keizerlijke kunstacademie van st Petersburg. Als een deel van hun onderwijs brachten prominente studenten van de keizerlijke academie van beeldende kunsten vaak tijd in West-Europa door om in Renaissance-stijl Franse en Italiaanse landschappen te leren schilderen. De schoonheid en diversiteit van het eigen Russische landschap was een ondergewaardeerd thema.

In 1863 komt een groep kunstenaars tegen de streng geleide regels van de academie in opstand. Zij wilden hun eigen onderwerpen kiezen, meestal sociaal-kritisch van aard. Bekendheid kregen ze door hun gezamenlijke expositie in Sint-Petersburg en Moskou.  Daarna trok de expositie verder door de Russische provincies. Hierdoor kreeg de groep de bijnaam Peredvizjniki, 'De Zwervers'.

Isaak Levitan 1894, olieverf op doek 206 x 150 cm Tretyakov Gallery, Moskou

Arkhip Kuindzhi (1842-1910), Effect van een zonsondergang, 1900-1910, olieverf en papier op doek, collectie Staats Russisch Museum, St. Petersburg

Ivan Yendogurov - Begin van de lente (1885) 70 x 97.2 cm olieverf op doek Staats Russisch Museum, Sint-Petersburg.

Het ‘echte’ Russische leven was een centraal gegeven en sommige werken toonden de oneerlijkheid en achterstelling van het de lagere sociale klassen in Rusland. Uit de opdrachten die de Peredvizjniki aannamen blijkt echter dat stijl en thema's  niet heilig waren. Velen van hen schilderden portretten van prominente en welgestelde personen. Uiteindelijk was er nauwelijks verschil met de schilderijen die op de Keizerlijke Academie gemaakt werden en werden de Peredvizjniki opgenomen in de raad van de Keizerlijke Academie.

Nikolay Kasaktin. Het verzamelen van steenkool door de armen bij een oude mijnschacht, 1894, Staats Russisch Museum, Sint-Petersburg.

Interessant voor mij als schilder zijn het heldere kleurgebruik en de o zo geraffineerde realistische weergaven van mens en natuur. 
Verbluffend technisch en met een bijna fotografische weergave is bijvoorbeeld het schilderij hierboven van Nikolay Kasaktin. Het dergelijke plaat zou zelfs als nieuwsfoto zeer recent ergens ter wereld gemaakt kunnen zijn.